Петропавел Бистәсенең ике йөрәге

Ве­ро­ни­ка Акифь­е­ва (“Рес­пуб­ли­ка Та­тарс­тан”)

Ре­дак­ци­я­дән: Шу­шы яз­ма “Рес­пуб­ли­ка Та­тарс­тан” га­зе­та­сы­ның 6 де­кабрь са­нын­да дөнья күр­де. Пет­ро­па­вел Бис­тә­се­нең ике йө­рә­ге – бу авыл ур­та­сын­да­гы бо­рын­гы һәм янә­шә­сен­дә тө­зе­лгән  яңа чир­кәү. Яз­ма ра­йон га­зе­та­сын­да ба­сыл­ган­чы яңа “йө­рәк тә ти­бә баш­ла­ды” – яңа чир­кәү­дә гый­ба­дәт кы­лы­на баш­ла­ды. Аның бе­рен­че­се 6 гыйн­вар­да” Раш­туа кө­не ал­дын­нан бул­ды.

Пет­ро­па­вел Бис­тә­се – ул бо­рын­гы ка­зак­лар авы­лы, 17 га­сыр­да ук ал­па­выт Мель­ни­ков та­ра­фын­нан тө­зел­гән чир­кәү­не авыл­ның йө­рә­ге дип атар­га мөм­кин. Нәкъ ме­нә чир­кәү тор­гы­зыл­ган­нан соң ти­рә-юнь­дә йорт­лар кал­ка, авыл зу­рая баш­лый.

 Со­вет чо­рын­да бу Ал­лаһ йор­ты хи­мик  аш­ла­ма сак­лау уры­ны бу­лып тор­ган, аның сте­на­ла­ры нык ашал­ган (туз­ган), шу­ңа да рес­тав­ра­ция бе­лән ге­нә эш ба­рып чык­ма­ган. Хә­зер ме­це­нат­лар ак­ча­сы­на ике йөз квад­рат метр мәй­дан­лы чир­кәү -–ча­сов­ня тө­зе­лә. «Бу эш Ма­рия Коз­ло­ва һәм аның ул­ла­ры яр­дә­ме бе­лән баш­ка­рыл­ды. Алар фер­мер­лык бе­лән шө­гыль­лә­нә­ләр, Ма­рия Ива­нов­на үзе би­ре­дә ту­ып үс­кән», - дип сөй­ли авыл җир­ле­ге баш­лы­гы Свет­ла­на Дво­рец­кая.

Пет­ро­па­вел авыл җир­ле­ге тер­ри­то­ри­я­сен­дә ике то­рак пункт ур­наш­кан – Пет­ро­па­вел Бис­тә­се һәм Анд­ре­ев­ка авы­лы. Би­ре­дә мең­гә якын ке­ше яши, шу­ның яр­ты­сы эш­кә ярак­лы ха­лык. Хә­зер авыл хал­кы да шә­һәр­гә ки­тә, авыл­да ха­лык са­ны ар­та дип мак­та­на алу­чы авыл­лар хә­зер бик аз. Пет­ро­па­вел Бис­тә­се – шун­дый­лар­ның бер­се. Соң­гы өч ел­да би­ре­гә  18  га­и­лә кайт­кан. Элек би­ре­дә яшә­гән­нәр ка­бат ту­ган авыл­ла­ры­на кай­та­лар. Ке­ше­ләр ис­ке бул­са да йорт­лар са­тып алып, алар­ны тор­гы­за­лар, Бис­тә­нең йө­зе ямь­лә­нә, яңа фа­сад­лы, пөх­тә ал­бак­ча­лы йорт­лар са­ны ишәя ба­ра. Авыл җир­ле­ге тө­зек­лән­де­рү ике­ай­лы­гы кы­са­ла­рын­да ра­йон­да ин­де бер­ни­чә ел ал­дын­гы­лар са­фын­да ба­ра. “А­выл­ны тө­зек­лән­де­рү­гә күп көч куй­дык,- дип сөй­ли Свет­ла­на Дво­рец­кая. – Кай­да­дыр авыл ке­ше­лә­ре бе­лән әр­лә­шер­гә дә ту­ры кил­де”. Җир­ле ха­ки­ми­ят бе­лән бис­тә­ле­ләр ара­сын­да мө­нә­сә­бәт тә шак­тый кат­лау­ла­на. “Кай­чан­дыр без Пет­ро­па­вел Бис­тә­сен­нән һәр көн­не ши­ка­ять ала идек, шал­ты­ра­та­лар, язып җи­бә­рә­ләр иде , -  дип сөй­ли ра­йон баш­лы­гы урын­ба­са­ры На­и­лә За­ки­ро­ва. – Бо­лар бар да арт­та кал­ды, ха­лык бе­лән мө­нә­сә­бәт­ләр җай­лан­ды, нә­ти­җә­се күз ал­дын­да – авыл аша үтүе дә кү­ңел­ле. Урам­нар­да ху­җа­сыз мал­лар да, чүп-чар өем­нә­ре дә кү­рен­ми, җә­ен бө­тен­ләй ямь­ле – чә­чәк тү­тәл­лә­ре, яшел чи­рәм күз­не ир­кә­ли, - ди.

Пет­ро­па­вел Бис­тә­се­нә тор­мыш бир­гән йө­рәк бар, хә­зер ан­да тор­мыш­ны дә­вам ит­те­рү­че дә бар – бу­сы авыл ха­ки­ми­я­те. Би­ре­дә до­ку­мент­лар­ны рәс­ми­ләш­те­рер­гә, көн­дә­лек проб­ле­ма­лар­ны хәл итәр­гә дә яр­дәм итә­ләр, ки­рәк­ле мәгъ­лү­мат та би­рә­ләр, ки­ңәш-тәкъ­дим бе­лән дә яр­дәм итә­ләр.

Әй­тер­гә ки­рәк, бу ор­ган бик көй­ле эш­ли. По­се­лок газ­лаш­ты­ры­лып бет­кән, су кер­тел­гән, яңа клуб, ба­ла­лар бак­ча­сы эш­ләп то­ра, мәк­тәп­кә ка­пи­таль ре­монт ясал­ган, спорт зал­ла­ры да бар. Шу­ны да бил­ге­ләп үтик, Яңа Чиш­мә ра­йо­ны грант от­ты, шу­ның кы­са­ла­рын­да ра­йон­ның күп­че­лек то­рак пункт­ла­рын­да ба­ла­лар мәй­дан­чык­ла­ры җи­һаз­лан­ды­рыл­ган иде. Шул исәп­тә Пет­ро­па­вел авыл җир­ле­ген­дә дә. Җә­ен авыл­га ба­ла­лар бик күп кай­та, шу­ңа да тау­чык­лар, та­ган­нар, пе­соч­ни­ца­лар по­пу­ляр бу­ла.

Җир­ле власть өчен фи­нанс мәсь­ә­лә­се – иң мө­һи­ме. Та­быш ки­те­рү­че төп са­лым­нар - җир һәм ми­лек са­лы­мы. Әле та­гын фи­зик зат­лар­ның ке­рем­нә­ре­нә са­лы­на тор­ган ун про­цент са­лым да бар. Ва­кы­тын­да му­ни­ци­па­ли­тет­лар җир дә, ми­лек тә “эш­лә­сен” өчен үз­лә­ре­нең са­лым ба­за­ла­рын ки­ңәй­тер­гә ти­еш­ләр, дип күп сөй­лән­де. Ме­нә хә­зер исә бо­лар­ның ба­ры­сы да бар – биш ел эчен­дә авыл җир­ле­ген­дә­ге бар­лык йорт­лар­га да ин­вен­та­ри­за­ция ясал­ды, һәр җир ки­сә­ге­нең ху­җа­сы бар. Бо­лар бар да әле алын­мый кал­ган пай җир­лә­ре­нең күп бу­луы өс­те­нә, нә­ти­җә­дә ми­лек­че­ләр суд тәр­ти­бен­дә бил­ге­лән­де. Го­му­мән, му­ни­ци­паль ор­ган­нар­га бәй­ле бул­ган бар нәр­сә дә эш­лән­гән һәм, дө­ре­сен әйт­кән­дә, са­лым­нар­ны җы­еп бул­ма­я­чак ди­гән сүз (бу оч­рак­та җир һәм ми­лек са­лы­мын). Ә му­ни­ци­па­ли­тет до­та­ци­я­ле бу­лып са­на­ла, шу­лай ук ра­йон үзе дә.

“Әл­бәт­тә, средст­во­лар без­гә җит­ми, -дип бор­чы­ла авыл җир­ле­ге баш­лы­гы. – Җы­ем­нар сис­те­ма­сын яңа­дан ка­рар­га ки­рәк. Ми­сал өчен, алт­мыш­ка якын ке­ше (Пет­ро­па­вел­дан) без­нең тер­ри­то­ри­я­дә ур­наш­ма­ган нефть предп­ри­я­ти­е­сен­дә эш­ли, ә НДФЛ аны тер­кә­гән урын бу­ен­ча тү­лә­нә. Ми­нем ка­раш­ка, бу дө­рес тү­гел, ке­ше­ләр без­нең авыл җир­ле­ген­дә яши, су­дан, газ­дан, со­ци­аль өл­кә­дән фай­да­ла­на­лар, ә са­лым­нар баш­ка бюд­жет­ка ки­тә”. Хә­ер, ке­ше­ләр­нең нефть­че­ләр­дә эш­лә­вен­дә авыл җир­ле­ге өчен уңай як­ла­ры да бар, чөн­ки бу оеш­ма еш кы­на хи­ма­я­че­лек яр­дә­ме күр­сә­тә. Мәгъ­лүм бул­ган­ча, му­ни­ци­паль ор­ган­нар­ның тех­ни­ка­сы юк, шу­ңа да чүп-чар җы­еш­тыр­ган­да, юл­лар чис­тарт­кан­да яи­сә тө­зек­лән­де­рү бу­ен­ча шу­ның ише мәсь­ә­лә­ләр­не хәл итәр­гә ту­ры кил­гән­дә, авыл баш­лы­гы иң бе­рен­че чи­рат­та нәкъ ме­нә нефть­че­ләр­гә мө­рә­җә­гать итә.

Яңа Чиш­мә ра­йо­ны зур тү­гел һәм авыл җир­лек­лә­ре ра­йон ха­ки­ми­я­те бе­лән ты­гыз хез­мәт­тәш­лек­тә, шу­ңа кү­рә ра­йон ха­ки­ми­яте күз­ле­ген­нән ка­ра­ган­да нин­ди иң мө­һим проб­ле­ма­лар бар­лы­гы ту­рын­да без Яңа Чиш­мә му­ни­ци­паль ра­йон баш­лы­гы Вя­чес­лав Коз­лов­тан со­раш­тык:

- Иң элек “Рос­сия Фе­де­ра­ци­я­сен­дә җир­ле үзи­да­рә­ләр­не оеш­ты­ру­да төп прин­цип­лар ту­рын­да”­гы Фе­де­раль за­кон җит­ди үз­гә­реш­ләр ки­че­рә, ә урын­нар­да ха­ки­ми­ят­нең вә­ка­лә­те ту­лы тү­гел дип, үз фи­ке­ре бе­лән ур­так­лаш­ты. – За­кон­да ул языл­ган, тик фи­нанс як­тан тәэ­мин ител­мә­гән, ә ак­ча­сыз власть ул ин­де власть тү­гел. Әгәр ке­ше үзен бор­чы­ган мәсь­ә­лә бе­лән авыл ха­ки­ми­я­те­нә мө­рә­җә­гать итә икән, ә ан­да бер­ни эш­ли ал­мый­лар икән,  бу нин­ди власть бул­сын ди ин­де?! Ба­ры­сы да фи­нанс ре­сурс­ла­ры­на ки­леп те­рә­лә.

- Без до­та­ци­я­ле ра­йон, өс­тә­ве­нә аның тер­ри­то­ри­я­сен­дә нефть чы­га­ры­ла бит әле. Җир­ле власть­ның авыл хал­кы проб­ле­ма­ла­рын хәл итү мөм­кин­ле­ге күб­рәк бул­сын өчен са­лым­нар­ның күп өле­ше урын­нар­да ка­лыр­га ти­еш.